تئوری رنگ ؛ هر آنچه که باید در مورد دنیای شگفت انگیز رنگ ها بدانید

رنگ‌ها به دنیای انسان‌ها جان می‌بخشند و می‌توانند بر روح و روان ما تاثیر بسزایی داشته باشند. اما تا حالا از خودتان پرسیده‌اید که اصلا رنگ چیست و بر چه اساسی باید از رنگ‌ها استفاده کرد؟ آیا با تئوری رنگ آشنایی دارید؟ در ادامه با کاما همراه باشید تا سری به دنیای جذاب رنگ‌ها بزنیم.

می‌دانید چند رنگ وجود دارد؟ اکثر افراد می‌توانند بیش از ده میلیون رنگ را تشخیص دهند. در دنیای رنگ‌ها انتخاب‌های بسیار زیادی وجود دارد. برای مثال اگر یخواهیم در طراحی محصولات یا دکوراسیون خانه از رنگ‌ها به خوبی استفاده کنیم، ابتدا باید با تئوری رنگ و اصطلاحات آن آشنا شویم. سپس روش‌هایی را برای استفاده از این دانش به منظور بهبود کیفیت محصولات ارائه کنیم تا رنگ‌های انتخابی در کنار یکدیگر جذاب دیده شوند. روش‌های زیادی برای توصیف رنگ، سازماندهی و ترکیب کردن آن برای استفاده وجود دارد.

رنگ چیست؟

رنگ به درک بصری طول موج انرژی در طیف الکترومغناطیسی اطلاق می‌شود. ۳ گیرنده اصلی مخروطی در چشم انسان وجود دارد و آن‌ها به‌طور طبیعی بهترین پاسخ را به فرکانس رنگ‌ها می‌دهند.

تئوری رنگ چیست؟

تئوری رنگ شامل تعاریف، مفاهیم و برنامه‌های طراحی متعددی می‌شود که برای پر کردن چندین کتاب دائرة‌المعارف کافی است. با این حال ۳ دسته‌بندی اصلی برای تئوری رنگ وجود دارد که منطقی و مفید هستند:‌ چرخه رنگ، هارمونی رنگ و مفهوم نحوهٔ استفاده از رنگ‌ها.

تئوری‌های رنگ، ساختاری منطقی برای رنگ ایجاد می‌کنند. مثلا اگر مجموعه‌‌ای از میوه‌ها و سبزیجات داشته باشیم، می‌توانیم آن‌ها را بر اساس رنگ سازماندهی کنیم و روی دایره‌ای قرار دهیم که رنگ‌ها را در مقایسه با یکدیگر نشان می‌دهد.

چرخه رنگ چیست؟

چرخه یا گردونهٔ رنگ ابزار اصلی برای ترکیب رنگ‌ها است. نیوتن اولین نمودار مدور رنگ‌ها را در سال ۱۶۶۶ طراحی کرد. از آن زمان دانشمندان و هنرمندان مطالعات زیادی را در این زمینه انجام داده و تغییرات متعددی روی آن اعمال کرده‌اند. اختلاف نظر در مورد اعتبار یک فرمت نسبت به فرمت‌های دیگر، همچنان موضوعی بحث‌برانگیز است. در حقیقت، هر گردونهٔ رنگ یا چرخه رنگی که ترتیب منطقی از رنگ‌های خالص را به نمایش بگذارد، معتبر است. چرخه رنگ به گونه‌ای طراحی شده است که تقریبا هر رنگی را که از آن انتخاب کنید، در کنار رنگ‌های اطرافش زیبا به نظر می‌رسد.

همچنین ۳ تعریف (یا دسته‌بندی) از رنگ‌ها بر اساس چرخه رنگ وجود دارد. ما با چرخه ۳ رنگی شروع می‌کنیم:

رنگ‌های اصلی: قرمز، زرد و آبی

در تئوری رنگ مرسوم ، رنگ‌های اصلی شامل ۳ رنگ است که از ترکیب هیچ رنگ دیگری تشکیل نمی‌شود؛ سایر رنگ‌ها از ترکیب این ۳ رنگ اصلی تشکیل می‌شود.

رنگ‌های ثانویه: سبز، نارنجی و بنفش

این رنگ‌ها از ترکیب رنگ‌های اصلی شکل می‌گیرند.

رنگ‌های درجه سوم: نارنجی زرد، نارنجی قرمز، قرمز بنفش، آبی بنفش، سبز آبی و سبز زرد

این‌ها رنگ‌هایی است که از ترکیب رنگ‌های اصلی با رنگ‌های ثانویه ایجاد می‌شود. به همین دلیل اسم آن‌ها اغلب دو کلمه‌ای است، مثل سبز آبی، بنفش قرمز و نارنجی زرد.

ابعاد رنگ

هر رنگی ۳ بعد دارد که در چرخهٔ رنگ‌ها نیز می‌توانید آن‌ها را در کنار رنگ اصلی ببینید. فام (Hue) درجهٔ محسوسی از تنوع یک رنگ مشخص است که از ۱۲ رنگ خالص روی چرخه رنگ تشکیل شده است. فام را به ۳ روش می‌توان تغییر داد: با افزودن رنگ سفید ته‌رنگ ایجاد کرد، با افزودن رنگ سیاه سایه به وجود آورد یا با افزودن خاکستری روشن تناژ ایجاد کرد. بنابراین ابعاد رنگ عبارتند از ته‌رنگ، سایه و تناژ.

ته‌رنگ یا تینت چیست؟

ته‌رنگ (Tint) رنگی است که با افزودن رنگ سفید کم‌رنگ‌تر شده است.

سایه چیست؟

سایه (Shade) رنگی است که با افزودن رنگ سیاه تیره‌تر شده است.

تناژ چیست؟

تناژ (Tone) رنگی است که با افزودن رنگ خاکستری کم‌رنگ‌تر شده است.

هارمونی رنگ ها

همواره چند ترکیب رنگ وجود دارد که بسیار چشم‌نواز دیده می‌شوند. به این‌ها هارمونی رنگ‌ها گفته می‌شود که از دو یا چند رنگ با رابطهٔ ثابت در چرخهٔ رنگ تشکیل شده است. هارمونی (یا هماهنگی) را می‌توان «تنظیم دلپذیر بخش‌های مختلف» تعریف کرد، چه در موسیقی، چه در شعر، چه در رنگ یا حتی در یک بستنی گردویی شکلاتی! استفاده از هارمونی رنگ‌ها به ایجاد الگوها و طیف‌های رنگی کمک زیادی می‌کند.

در تجربه‌های بصری، هارمونی به چیزی چشم‌نواز اطلاق می‌شود که برای بیننده جذاب است. چنین اثری بیننده را مجذوب خود کرده و حسی درونی از نظم را در او ایجاد می‌کند که باعث به وجود آمدن تعادل در تجربه بصری می‌شود. زمانی که چیزی هماهنگ نیست و هارمونی ندارد، به نظر هم خسته‌کننده می‌رسد و هم بی‌نظم. مغز انسان نه می‌تواند چیزهای بسیار ساده وملایم را درک کند و نه چیزهای بی‌نظم و آشفته را. مغز چیزهایی را که نتواند سازمان‌دهی و درک کند، رد می‌کند. این ویژگی مغز ایجاب می‌کند که در هر موضوعی به فکر ایجاد یک ساختار منطقی باشیم. هارمونی رنگ‌ها باعث ایجاد جذابیت بصری و نظم دادن به اثر می‌شود.

طرح‌واره رنگ یا رنگ‌بندی (Color Scheme)

برای طراحی دکوراسیون منزل و انتخاب رنگ‌هایی که هارمونی دارند، روش‌های متعددی وجود دارد که بسته به سلیقهٔ خود می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید:

تک‌رنگ (Monochromatic)

در این طرح‌واره از یک رنگ با تناژ و سایه‌های مختلف استفاده می‌شود، از رنگ روشن به تیره.

رنگ‌های مکمل

رنگ‌های مکمل (Complementary) آن‌هایی هستند که دقیقا در چرخهٔ رنگ مقابل هم قرار دارند. مثلا مکمل رنگ سبز، فام بنفش است. رنگ‌های مکمل بیشترین کنتراست (تضاد) را با هم دارند. در این طرح‌واره فقط ۲ رنگ می‌توان انتخاب کرد.

مکمل دوگانه

مکمل دوگانه (Split Complementary) یک رنگ اصلی و دو رنگ متضاد دارد که کاملا هم مکمل نیستند. برای انتخاب رنگ مکمل دوگانه، ابتدا یک رنگ را انتخاب می‌کنیم، سپس رنگ مقابل آن را مشخص کرده و دو رنگ موجود در دو طرف آن را به‌عنوان رنگ‌های مکمل برمی‌گزینیم.

مکمل‌های سه‌گانه

رنگ‌های مکمل سه‌گانه (Triadic) رنگ‌هایی است که در ۳ نقطه از فضای رنگ به فاصله‌های مساوی از هم قرار دارند. به همین دلیل به این رنگ‌های مکمل، رنگ‌بندی سه‌گانه متساوی‌الاضلاع هم گفته می‌شود. این مکمل تنوع بیشتری را در انتخاب رنگ برای طراح ایجاد می‌کند که می‌تواند بسیار چشم‌نواز باشد، اما باید دقت زیادی در انتخاب آن‌ها به خرج داد؛ چون باید تعادل برقرار شود.

هارمونی رنگ مربعی

برای پیدا کردن هارمونی رنگ مربعی، باید روی چرخهٔ رنگ ۴ رنگ با فاصله مساوی از هم را انتخاب کنید؛ در این روش می‌توانید یک رنگ را به‌عنوان رنگ غالب مشخص کنید. علاوه بر این، در این الگو باید بین رنگ‌های گرم (قرمز، زرد و نارنجی) و رنگ‌های سرد (سبز، آبی و بنفش) تعادل ایجاد شود.

رنگ‌بندی چهارضلعی یا مستطیلی

رنگ‌بندی مستطیلی یا چهارضلعی مثل الگوی مربعی ۴ رنگ اصلی دارد که از دو رنگ گرم و دو رنگ دیگر سرد تشکیل شده است (رنگ‌های مکمل روبه‌روی هم قرار دارند).

آنالوگ (متشابه)

رنگ‌های متشابه یا آنالوگ (Analogous) روی چرخه رنگ‌ها کنار یکدیگر قرار دارند. این به خود شما بستگی دارد که بخواهید رنگ‌ها چقدر شبیه هم باشند. این هارمونی به‌خصوص زمانی به درد می‌خورد که هویت محصولی به خانواده‌ای از یک رنگ گره خورده باشد. مثلا رنگ سبز برای محصولاتی که مربوط به طبیعت است، کاربرد دارد. در این طرح‌واره می‌توانید ۲ الی ۶ رنگ انتخاب کنید.

واکنش طبیعی به رنگ‌ها

تا حالا پیش آمده که با قرارگیری در فضایی به رنگ آبی روشن سردتان شود یا اینکه در اتاقی سراسر قرمز، حس کنید هوا خیلی گرم است؟ برای این اتفاق یک دلیل علمی وجود دارد؛ رنگ‌ها به عناصر طبیعی مثل آتش، آب و آسمان گره خورده‌اند و دیدن رنگ‌ها، باعث تحریک واکنش‌های خاصی در انسان می‌شود.

رنگ‌های سرد

رنگ‌های سرد مثل آبی و سبز باعث ایجاد احساس خنکی و آرامش در مغز می‌شود. به همین دلیل بهتر است در طراحی اتاق خواب و جایی که استراحت می‌کنید، از رنگ‌های سرد استفاده شود.

رنگ‌های گرم

رنگ‌های گرم مثل قرمز، نارنجی و زرد انرژی‌بخش است و بهتر است از این رنگ‌ها در فضاهایی استفاده شود که فعالیت می‌کنید و تحرک دارید، مثل آشپزخانه، اتاق بازی کودکان و فضای ورزشی.

هر کسی سلیقه خاص خود را دارد و ممکن است ترکیب رنگ مورد پسند ما، به نظر دیگران زشت باشد. ما در این مقاله فقط خواستیم اصولی را مرور کنیم که پیروی از آن‌ها می‌تواند دکوراسیون یا محصول ما را زیباتر نشان دهد.

 

 

 

منابع: Starrapid – Colormatters